De definitieve verankering van LHBTI+ rechten in artikel 1 van de Grondwet is binnen handbereik. De Eerste Kamer stemt naar verwachting op 20 december over het voorstel van D66, GroenLinks en PvdA. COC Nederland heeft bijna twintig jaar voor verankering in de Grondwet gepleit. 

‘Verankering in de Grondwet biedt een garantie dat we ook over vijftig of honderd jaar nog van onze zwaar bevochten rechten kunnen genieten,’ zegt COC-voorzitter Astrid Oosenbrug. ‘Dat we ook in de toekomst nog kunnen trouwen, kinderen kunnen opvoeden en beschermd zijn tegen discriminatie. Ook als de politieke of maatschappelijke wind onverhoopt draait in het nadeel van de regenbooggemeenschap.’

Oosenbrug noemt de Grondwetswijziging ook een ‘opdracht voor de politiek van vandaag, om discriminerend geweld, pesten op school en andere vormen van discriminatie aan te pakken’.

Het COC is de indieners van het wetsvoorstel – Alexander Hammelburg (D66), Laura Bromet (GroenLinks) en Habtamu de Hoop (PvdA) en hun voorgangers – dankbaar voor het wetsvoorstel en hun vele werk.

Verankering van LHBTI+ mensenrechten in de Grondwet is al een feit in landen als Zweden, Portugal, Malta, Mexico en Zuid-Afrika. In ons land is dat nog niet het geval, terwijl Nederland in 2001 bijvoorbeeld wel als eerste land ter wereld het huwelijk openstelde voor paren van gelijk geslacht. Het gebrek aan een Grondwettelijk LHBTI+ discriminatieverbod is één van de redenen dat Nederland op de dertiende plaats in Europa bungelt van landen waar LHBTI-mensenrechten goed geregeld zijn.

Een Grondwetswijziging moet twee keer door Kamer en Senaat worden aangenomen, de tweede keer met een twee derde meerderheid. De behandeling in de Senaat van dinsdag is de laatste stap in dit lange proces. Het debat in de Eerste Kamer kun je op 20 december HIER volgen.

Het COC pleit al bijna 20 jaar voor verankering van LHBTI+ rechten in de Grondwet. De strijd begon in april 2004 met een oproep aan de Tweede Kamer. Er volgenden diverse nota’s en rapporten, maar de regering kwam niet met een voorstel. In 2010 dienden D66, GroenLinks en PvdA een initiatiefwetsvoorstel in. Destijds kon dat voorstel nog niet op een twee derde meerderheid rekenen. Die kwam er na COC’s Regenboogakkoorden van 2017 en 2021 en een grote publieksactie bij Pride Amsterdam (foto).

Het voorstel van D66, GroenLinks en PvdA voegt de termen ‘seksuele gerichtheid’ en ‘handicap’ toe aan artikel 1 van de Grondwet. De toevoeging van ‘handicap’ is een fel-gekoesterde wens van Iederin, de organisatie voor mensen met een beperking of chronische ziekte. Het COC staat daar vanzelfsprekend achter.

Genderidentiteit en geslachtskenmerken

In artikel 1 worden godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid en ras, geslacht nu al expliciet genoemd als verboden discriminatiegrond. Op aandringen van het COC bevestigden de regering en de indieners tijdens de behandeling van dit wetsvoorstel vele malen dat het Grondwettelijk verbod op discriminatie wegens ‘geslacht’ mensen ook Grondwettelijk beschermt tegen discriminatie op grond van genderidentiteit, genderexpressie en geslachtskenmerken.

Het wetsvoorstel dat de Kamer nu behandelt, werd oorspronkelijk ingediend door Boris van der Ham, Naïma Azough en Anja Timmer en eerder verdedigd door Vera Bergkamp, Nevin Özütok en Kirsten van den Hul. Het COC is alle indieners en hun medewerkers bijzonder dankbaar voor het vele werk dat ze in dit voorstel hebben gestoken.

Bron: COC Nederland – Foto: Tom Knoflook voor COC Nederland

Een grote overwinning voor LHBTI personen waar het COC bijna 20 jaar voor heeft gestreden! De Eerste Kamer stemde op dinsdagmiddag 9 februari met een ruime twee-derde meerderheid voor een voorstel van D66, GroenLinks en PvdA om LHBTI-rechten te verankeren in artikel 1 van de Grondwet.

‘Een mooi en emotioneel moment voor LHBTI’s in Nederland’, aldus COC-voorzitter Astrid Oosenbrug. ‘We zijn er nog niet, maar met de brede steun in de Eerste Kamer zien we de toekomst van dit voorstel met vertrouwen tegemoet. We zijn de indieners Vera Bergkamp (D66), Nevin Özütok  (GroenLinks) en Kirsten van den Hul (PvdA) bijzonder dankbaar voor hun inzet en het vele werk aan dit wetsvoorstel. Het is bovendien een prachtig cadeau voor de vijfenzeventigste verjaardag van het COC, de oudste nog bestaande LHBTI-organisatie ter wereld.’

Om definitief van kracht te worden, moet de Grondwetswijziging na de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart met een twee-derde meerderheid opnieuw door Senaat en Tweede Kamer worden aangenomen. De samenstelling van de Senaat verandert naar verwachting niet meer voor de tweede lezing.

Op 9 februari stemde ruim twee derde (58 van de 75 senatoren) van de Eerste Kamer vóór de Grondwetswijziging: VVD, CDA, GroenLinks, D66, PvdA, ChristenUnie, SP, Partij voor de Dieren, Fractie-Otten, 50PLUS en OSF. Tegen stemden PVV, SGP en de Fractie-Van Pareren. Forum voor Democratie was afwezig.

Garantie voor de toekomst
COC-voorzitter Oosenbrug noemt de Grondwetswijziging ‘een opdracht voor vandaag en een garantie voor de toekomst.’

‘Een opdracht voor vandaag, om te bevorderen dat de regering bijvoorbeeld het geweld tegen LHBTI personen aanpakt. En een garantie voor de toekomst, zodat we ook over 50 of 100 jaar nog steeds kunnen genieten van onze zwaar bevochten rechten zoals het opengestelde huwelijk.’

Het huwelijk dat dit jaar precies 20 jaar geleden werd opengesteld voor paren van gelijk geslacht, is één van de verworvenheden die volgens het COC Grondwettelijke bescherming verdient. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor het einde van strafbaarheid (1971), het wettelijk discriminatieverbod (1994), de wet lesbisch ouderschap (2014) en de verplichting voor scholen om LHBTI-acceptatie te bevorderen (2012).

Het COC riep de Senaat de afgelopen weken in een brief en gesprekken op om snel met de Grondwetswijziging in te stemmen. De belangenorganisatie pleit al bijna twintig jaar voor de Grondwetswijziging. In 2017 beloofden acht politieke partijen in COC’s Regenboogakkoord om de verankering in de Grondwet te regelen. Die belofte werd overgenomen in het regeerakkoord van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. Om aan te dringen op haast, voerde het COC actie tijdens Pride 2019. Bij COC’s verkiezingsdebat op 5 februari jl. beloofden o.a. de lijsttrekkers van CDA, VVD, D66, GroenLinks, SP, PvdA, Partij voor de Dieren en 50PLUS opnieuw om de Grondwetswijziging te regelen.

Het wetsvoorstel waar de Senaat op 9 februari mee instemde, werd op 30 juni 2020 in de eerste lezing door de Tweede Kamer aangenomen, met 124 van de 150 stemmen. Alleen PVV, SGP, Forum voor Democratie en het lid Van Haga stemden tegen. Tijdens de behandeling van de wet verduidelijkten de indieners en de minister van BZK, mede op aandringen van het COC, dat de reeds in de Grondwet verankerde non-discriminatiegrond geslacht ook beschermt tegen discriminatie op grond van geslachtskenmerken, genderidentiteit en genderexpressie. Het wetsvoorstel verankert verder ook het verbod op discriminatie wegens handicap in de Grondwet.

De Grondwetswijziging is in 2010 oorspronkelijk ingediend door de voormalig Kamerleden Boris van der Ham (D66), Naïma Azough (GL) en Anja Timmer (PvdA). Het COC is hen dankbaar voor hun initiatief. Ook is het COC de LHBTI-netwerken van o.a. CDA, VVD, GroenLinks, D66, PvdA en SP dankbaar voor hun inzet en steun voor dit voorstel.

Vera Bergkamp (D66), Nevin Özütok  (GroenLinks) en Kirsten van den Hul (PvdA) tijdens de behandeling van hun wetsvoorstel in de Senaat: